Onderwijs vind je in veel soorten. Je hebt formeel onderwijs, van het basisonderwijs tot de universiteit. Daarnaast kun je ook informeel leren, bijvoorbeeld door een museumbezoek, naar de dierentuin gaan of in debat gaan met je vrienden over wie de volgende president van de VS moet worden. Je hebt ook niet-formeel onderwijs. Je krijgt meer vrijheid vergeleken met formeel onderwijs, maar het is meer gekaderd dan informeel onderwijs. Via workshops en discussies kun je meer leren over jouw eigen kennis van en ervaringen met een thema.
Tegenwoordig is er niet echt veel aandacht voor niet-formeel onderwijs. Dat is jammer, want juist binnen niet-formeel onderwijs kun je profiteren van nieuwe kennis en haal je het beste van jezelf naar boven. Deze vorm is ook nog erg geschikt voor oudere mensen of mensen voor wie leren niet vanzelfsprekend is. Past goed bij een leven lang leren dus. Voor dove jongeren in Europa organiseert de Europese vereniging van dove jongeren (EUDY) een aantal trainingen en seminars per jaar. In Noorwegen, Denemarken en Zweden vind je nog volkshogescholen voor doven waar doven extra kennis kunnen opdoen in bijvoorbeeld taal, koken, handvaardigheden, etc.
Ook in Nederland had je een volkshogeschool voor doven, eerst in Bergen (NH), daarna Bakkeveen. Hier leerden doven hoe je je staande kon houden op de werkvloer met alleen maar horenden, werden er kampen georganiseerd, konden ouders van dove kinderen ervaringen uitwisselen en nog veel meer. Door bezuinigingen vanuit de overheid, hield het volkshogeschoolwerk in Nederland op met bestaan. In veel andere landen zie je dezelfde ontwikkelingen terug. En niet alleen in niet-formeel onderwijs, ook het formeel onderwijs voor doven staat al decennialang onder druk. Maar dat is stof voor een ander artikel.
En dus is het extra bijzonder dat het Istitutio dei Sordi di Torino (Doveninstituut van Turijn, IST) juist besloot om niet-formeel onderwijs voor doven in Italië nieuw leven in te blazen met IST Academy. En ze pakken het meteen groots aan: een nieuw gebouw van ongeveer 6 miljoen euro werd binnen een jaar uit de grond gestampt en staat nu trots naast de oude gebouwen van het IST. Op 12 september was de feestelijke opening en Dennis Hoogeveen van Deaf Journalism Europe mocht een kijkje komen nemen.
Het nieuwe IST Academy-gebouw. (Bron: DNieuws)
Onder genodigden bevond zich een breed scala aan prominente doven en horenden. Onder meer de voorzitter van EUDY, Daniel Lolici, en de oprichter van de Unusualverse-website, Emilio Ferreira, bevonden zich onder de aanwezigen. Daarnaast waren de autoriteiten van de stad Turijn en de regio Piemonte ook vertegenwoordigd, naast meer dan honderd doven die in de stad Turijn wonen en/of leerling van het IST zijn geweest.
Het concept van IST Academy is indrukwekkend. Nicola Della Maggiora, directeur van IST Academy, vertelt dat het DNA van de Academy uit drie componenten bestaat: digitaal onderwijs, het VN Verdrag van Rechten van Personen met een Beperking en Deaf Studies. Dus al het aanbod van Academy zal te maken hebben met in ieder geval één van deze componenten. “Het idee voor de Academy ontstond toen ik naar Frontrunners (op dezelfde plek waar de volkshogeschool van Denemarken is gevestigd, red.) ging. Daar leerde ik heel veel over Deaf Studies en gebarentalen. Toen bedacht ik me dat zoiets helemaal niet in Italië bestond. Er waren wel losse workshops, maar niks structureels. Dat zorgde er voor dat veel ideeën verzandden en dat motivatie weg ging. Hoorde Italiaanse doven dat het onmogelijk was, dan was het dus voor hen onmogelijk. Ik wou de ‘on’ van onmogelijk weghalen.” Toen hij op IST kwam werken, kwam hij onder de hoede van de directeur Enrico Dolza, iets waar Maggiora enorm dankbaar voor is. In zijn speeches tijdens de opening verwijst hij regelmatig naar de steun van Dolza. “Dolza dacht aanvankelijk dat dove medewerkers geen concepten zou kunnen bedenken. Maar toen hij mij een keer les zag geven op de universiteit, was hij heel verbaasd. Toen heb ik benadrukt dat ik niet de enige was; er zijn heel veel doven die prima op een hoger niveau kunnen werken. Binnen IST heb ik toen een veilige omgeving gecreëerd met dove collega’s en zo zijn we begonnen met het ontwikkelen van het concept voor de Academy.”
Enrico Dolza (l) en Nicola Della Maggiora (Bron: DNieuws)
Maandag 16 september begint de eerste activiteit van de Academy al, dan wordt er voor Europese dove jongeren een Academy-week georganiseerd met thema’s als Erasmus+ projecten, toegankelijkheid van musea en Dovencultuur. Dat dit een beetje lijkt op Frontrunners is niet toevallig. Maggiora is zelf immers een oud-student. Maar is Frontrunners dan wel oké met een vergelijkbaar programma aan de andere kant van Europa? Maggiora zegt hierover: “Dat was helemaal geen probleem, integendeel, ik heb juist contact gezocht en verteld over mijn idee voor de Academy en gevraagd of het goed was dat het concept op dat van Frontrunners leek. Ze waren er helemaal voor. Ze vonden al sowieso dat niet-formeel onderwijs voor doven veel meer ingevoerd moet worden in andere landen dan Denemarken alleen. Ik wil juist verder gaan. Ik wil namelijk dat de Academy in meer steden in Italië vervolg krijgt. Het is voor mij heel belangrijk dat lokale dovengemeenschappen versterkt worden door hetgeen dat ze kunnen leren van deze Academies.”
Even terug naar het nieuwe gebouw. Dit gebouw verrees op de plek van Sala Effeta, oorspronkelijk een zaal voor ambachtsleer, later veranderd naar een theaterzaal en tenslotte gedegradeerd tot magazijn. Doordat het gebouw in een te slechte staat was, is besloten tot sloop. Voordat het gebouw werd gesloopt, is een schilderij van Mattia Traverso uit 1946 opgeruimd en bewaard. Dit schilderij heet Effetà (Effatha). Op het schilderij zie je Jezus twee vingers in de keel van een – misschien zevenjarige – jongen steken, met de bedoeling om hem te genezen van zijn doofheid. Tijdens de opening blijkt dit schilderij weer terug te zijn gehangen, als een sterk contrast met de spierwitte muren van de nieuwe zaal. De aanblik van dit schilderij maakt Maggiora zichtbaar emotioneel, maar Dolza vertelt dat er voor dit schilderij is gekozen om ons er allemaal aan te herinneren waar het IST vandaan is gekomen en waar het IST nu voor staat. Vandaar de keuze ook is gemaakt om een muur van diezelfde zaal te laten schilderen door de dove Amerikaanse kunstenares Nancy Rourke die bekend is van haar Rourkiaanse kleuren (rood, geel, blauw, zwart en wit). Voor deze gelegenheid was Rourke zelf aanwezig en ze had al het ontwerp voor de muurschildering meegenomen.
In een interview met DJE vertelt ze dat ze een hevige reactie had op het schilderij van Traverso. “Het toonde duidelijk aan dat doven slecht waren en dat doofheid iets was om je voor te schamen. Maar ik weet dat er niks mis is met doof zijn en dat dit juist iets is om trots op te zijn.” Het ontwikkelen van het concept voor een nieuw schilderij duurde twee jaar en moest, volgens de opdracht van Dolza en Maggiora, vooral een reactie zijn op het schilderij van Traverso. Daarom hangen ze straks in dezelfde ruimte en kunnen de mensen op beide schilderijen kijken naar elkaar. Rourke heeft maar liefst 19 symbolen verwerkt in haar schilderijen. Bijvoorbeeld de zonsopgang die een nieuw start symboliseert. Ook een dove Maria met een doof kindje die gebaren maken ontbreken niet. Het meest indrukwekkende is toch wel een jongeman die door Rourke David wordt genoemd en ook op de David van Michelangelo lijkt. Rourke zegt dat dit het jongetje uit de eerste schilderij is en nu volwassen is. Hij is nog doof en is er ook trots op, want hij kan nu gebaren en de wereld ervaren door zijn ogen.
Bij de hoofdingang is er een nieuwe plaquette geplaatst. (Bron: DNieuws)
Wat is Maggiora’s visie voor de Academy? Waar staat de Academy over 10 jaar? “Ik hoop hier meer dove medewerkers te hebben. Op de 300 medewerkers die het IST heeft, hebben we nu maar 25 dove medewerkers. Ik hoop dat de Academy een plek kan zijn waar dove medewerkers zich thuis voelen en kunnen bijdragen aan het onderwijs voor doven. Dat zou ook helemaal passen bij het VN Verdag, dat dus één van de pijlers van de Academy en het IST vormt.”
Met de opening van de Academy lijkt de teloorgang van het onderwijs voor Doven in Italië voorlopig gestopt. In ieder geval biedt dit nu weer een perspectief voor de Italiaanse dovengemeenschap en is het in ieder geval een bron van inspiratie voor de andere dovengemeenschappen in de rest van Europa.
===================
Eenvoudige tekst:
Onderwijs komt in verschillende vormen. Formeel onderwijs vind je op scholen en universiteiten. Informeel leren doe je bijvoorbeeld door musea of door dierentuinen te lopen of door gesprekken met vrienden over politiek. Niet-formeel onderwijs is een derde optie, zoals workshops en discussies, waar je op een gestructureerde manier meer leert over onderwerpen die je al kent.
Tegenwoordig krijgt niet-formeel onderwijs weinig aandacht, en dat is jammer. Juist via deze vorm van leren kun je nieuwe kennis opdoen en jezelf verder ontwikkelen. Dit soort onderwijs is ook heel geschikt voor ouderen of mensen die niet makkelijk leren. Het past goed bij het idee van “een leven lang leren”. De Europese vereniging van dove jongeren (EUDY) organiseert bijvoorbeeld elk jaar trainingen en seminars voor dove jongeren. In landen zoals Noorwegen, Denemarken en Zweden zijn er zelfs speciale volkshogescholen voor doven. Daar kunnen ze extra kennis opdoen, bijvoorbeeld over taal of handvaardigheden.
In Nederland hadden we vroeger ook een volkshogeschool voor doven, o.a. in Bakkeveen. Hier leerden doven hoe ze konden omgaan met horende collega’s op het werk. Daarnaast werden er kampen georganiseerd en konden ouders van dove kinderen elkaar ontmoeten. Helaas stopte dit door bezuinigingen. Ook in andere landen verdwijnen deze scholen. Niet alleen het niet-formeel onderwijs staat onder druk, ook het formeel onderwijs voor doven heeft het moeilijk.
Toch is er goed nieuws. In Italië besloot het Doveninstituut van Turijn (IST) niet-formeel onderwijs voor doven weer op te pakken met de IST Academy. Ze bouwden een nieuw gebouw van ongeveer 6 miljoen euro naast hun oude panden.
Dennis Hoogeveen van Deaf Journalism Europe (DJE) was aanwezig bij de feestelijke opening van het nieuwe gebouw op donderdag 12 september. Veel belangrijke doven en horenden waren er ook bij, zoals de voorzitter van EUDY, Daniel Lolici, en de oprichter van de Unusualverse-website, Emilio Ferreira.
Het concept van de IST Academy is bijzonder. Nicola Della Maggiora, directeur van de Academy, legt uit dat hun aanbod gebaseerd is op drie onderdelen: digitaal onderwijs, het VN-verdrag Handicap, en Dovenstudies.
Maggiora vertelde aan DJE dat hij het idee kreeg voor de Academy toen hij les volgde bij Frontrunners, een internationaal lesprogramma op de volkshogeschool voor doven in Denemarken, en daar veel leerde over Dovenstudies. Hij wilde zoiets ook in Italië opzetten. Nu werkt hij samen met dove collega’s aan dit project.
Gisteren op maandag 16 september is de eerste activiteit van de Academy begonnen: een week voor dove jongeren uit heel Europa. Ze leren dan over onderwerpen zoals Dovencultuur en de toegankelijkheid van musea. Deze week lijkt op het Frontrunners-programma, maar Maggiora kreeg hiervoor uitdrukkelijke toestemming van Frontrunners. Hij hoopt dat de Academy zich verder verspreidt naar meer steden in Italië en dat dovengemeenschappen er sterker door worden.
Het nieuwe gebouw van de Academy staat op de plek van een oude theaterzaal die is gesloopt. Voordat het gebouw werd afgebroken, werd een schilderij uit 1946 gered. Dit schilderij laat Jezus zien die een dove jongen probeert te genezen door twee vingers in de keel van die jongeren te stoppen. Tijdens de opening hing het schilderij weer aan de muur, als herinnering aan hoe het instituut is begonnen. Maar naast het schilderij is er een muurschildering van de dove Amerikaanse kunstenares Nancy Rourke, waaraan ze twee jaar heeft gewerkt.
In een interview met DJE vertelt Rourke dat het schilderij van Traverso haar raakte, omdat het doof zijn als iets negatiefs toont. Voor Rourke is doof zijn juist iets om trots op te zijn. Haar muurschildering is een reactie op het oude schilderij. De mensen die op beide schilderijen staan, kijken naar elkaar. Rourke’s schilderij heeft 19 symbolen, waaronder een zonsopgang die staat voor een nieuw begin. Ook een dove vrouw, Maria, en haar dove kind, die gebarentaal gebruiken, zijn erop te zien. Het meest opvallend is een jonge man die Rourke “David” noemt, omdat hij op de David van Michelangelo lijkt. Rourke zegt dat dit de jongen uit het eerste schilderij is, nu volwassen. Hij is nog steeds doof en is daar ook trots op, omdat hij kan gebaren en de wereld door zijn ogen ervaart.
Maggiora hoopt dat de Academy over 10 jaar meer dove medewerkers heeft die allemaal bijdragen aan het onderwijs en dat het een belangrijke plek wordt voor doven om te werken en te leren. Dit past ook bij het VN-verdrag Handicap, een van de belangrijkste pijlers van de Academy.
Met de opening van de Academy lijkt het onderwijs voor doven in Italië weer toekomst te hebben. Het geeft nieuwe hoop voor de Italiaanse dovengemeenschap en inspireert ook andere dovengemeenschappen in Europa.
De muurschilderij van Nancy Rourke in het gebouw van IST Academy (bron: DNieuws)
