Afgelopen zondag 15 december was het precies 70 jaar geleden dat koningin Juliana in 1954 het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden ondertekende. Dit document staat boven de Nederlandse Grondwet. Met deze ondertekening ontstonden ‘de Nederlandse Antillen’, en kwam er een einde aan het koloniale bestuur van Nederland over de Caribische eilanden. Het was het begin van een samenwerking binnen het Koninkrijk tussen Nederland, Aruba, Curaçao en Sint-Maarten.
Het Statuut bepaalt dat de landen elkaar moeten helpen, maar in de praktijk is er vaak discussie over of ze echt gelijkwaardig zijn. Oud-parlementariër Omayra Leeflang uit Curaçao en docent Koninkrijkszaken Marcel Daniëls merken dat weinig mensen het Statuut kennen, terwijl het grote invloed heeft. Een belangrijk probleem is het “democratisch tekort”. Nederland heeft zestien ministers in de Koninkrijksregering, terwijl de eilanden samen maar drie gevolmachtigde ministers hebben. Daardoor heeft Nederland altijd meer macht bij stemmingen. Daniëls legt uit: “Als er slecht bestuur is, kan het Koninkrijk – in de praktijk Nederland – ingrijpen op de eilanden, maar andersom kan dat niet.”
Toch zegt Leeflang dat het Statuut een grote stap was in de emancipatie van de eilanden. Het gaf hen autonomie en het gedeelde Nederlanderschap verbindt hen. “We zijn gelijkwaardig, maar niet gelijk,” zegt ze. De eilanden kunnen hulp vragen bij problemen zoals klimaatverandering en de politieke situatie in buurland Venezuela.
Sinds 1954 is het Koninkrijk veranderd. Suriname werd onafhankelijk in 1975, Aruba kreeg autonomie in 1986, en in 2010 werden Curaçao en Sint-Maarten ook zelfstandige landen. Bonaire, Saba en Sint-Eustatius werden bijzondere gemeenten van Nederland.
Gouverneur Lucille George-Wout van Curaçao zegt dat het Statuut meer is dan alleen juridische afspraken. Het geeft burgers bescherming en zekerheid, bijvoorbeeld via steun op het gebied van defensie en diplomatie. Ze vindt wel dat er meer onderwijs over het Statuut moet komen, zodat toekomstige generaties beter begrijpen hoe het Koninkrijk werkt en wat de gezamenlijke geschiedenis is.
